طراحی حیاط از مهمترین مباحث در معماری ساختمان و بنا می باشد. تاثیر داشتن و لذت بردن از حضور در حیاطی زیبا و دلنشین بر همگان مشخص است. چنانچه می خواهید حیاطی دلنشین داشته باشید که از حضور در آن لذت ببرید. با ما در این مقاله همراه باشید و می توانید با مراجعه به صفحه تماس با ما با کارشناسان ما درباره طراحی حیاط ویلا مشورت نمایید.
اهمیت طراحی حیاط از آن جهت است که این قسمت نخستین بخشی است که مشتری و سایرین آن را مشاهده می کنند. به عبارتی می توان گفت محوطه ی هر ساختمان مثل ویترینی می باشد که آن ساختمان را به سایرین معرفی میکند. طراحی حیاط در همه ی انواع بناها اعم از ساختمان های لوکس و مجلل، ساختمان های مدرن و … اهمیت بالایی دارد و از فاکتورهای حیاتی در راستای جذب مشتری محسوب می شود. از این رو در این مقاله به طور مفصل درباره ی اصول طراحی حیاط و محوطه سازی صحبت خواهیم نمود.
طراحی حیاط ساختمان:
همانگونه که اشاره شد طراحی حیاط و محوطه سازی یکی از مراحل مهم در طراحی معماری می باشد. اصولا طراحی حیاط و محوطه سازی طی در مرحله ی اساسی انجام میگیرد: مرحله ی طراحی و مرحله ی اجرا.
مرحله ی اول؛ طراحی حیاط:
مهندس معمار در این مرحله اقدام به تحقیق، جمع آوری ایده و برنامه ریزی میکند. طی این مرحله مهندس معمار و مالک پروژه با یکدیگر همکاری نزدیکی خواهند داشت. اغلب مالک پروژه هدف از ایجاد حیاط، سبک طراحی مورد نظر و ویژگی ها و امکاناتی که در نظر دارد را برای مهندس معمار یا طراح منظره بازگو می کند. اغلب این مرحله با پیشنهاد مصالح و گیاهان مورد نیاز به پایان میرسد.
مرحله ی دوم؛ ساخت حیاط:
در این مرحله ساخت واقعی پروژه آغاز می شود. اغلب معماران در این مرحله برای ساخت حیاط و محوطه سازی با شرکت های متخصص در زمینه ی محوطه سازی همکاری می کنند. اغلب پیمانکار همه ی مراحل ساخت و ساز را به پایان می رساند. طی مرحله ی ساخت حیاط پیمانکار و طراح ارتباط نزدیکی خواهند داشت. بعد از اتمام فرآیند ساخت و ساز و تمیز نمودن محیط، محوطه ی ساختمان به مکانی زیبا و دلنشین تبدیل خواهد شد.
نحوه ی شروع طراحی حیاط ساختمان:
همانگونه که پیشتر نیز ذکر شد مرحله ی طراحی حیاط با تحقیق آغاز می شود. در حقیقت خوب تحقیق کردن اولین قدم برای یک محوطه سازی ایده آل و بی نقص می باشد. در این مرحله مهندس معمار یا طراح می تواند به مراکز عمومی دارای حیاط و محوطه برود و همچنین از فضای ساختمان های موجود در شهر الهام بگیرد. پس از اینکه ایده هایی در ذهن طراح شکل گرفت، بایستی اندازه ی حیاط پروژه و کاربری آن را در نظر بگیرد. طراح بایستی حین ایده سازی مواردی از قبیل دیوارها، مرزها، مسیرها، چمنزارها، مناطق عرصه بندی مثل ناهارخوری و زمین بازی، نوع کاشت مثل درختان و بوته ها و همچنین روشنایی فضای خارجی ساختمان را در نظر بگیرد.
پس از مراحل فوق بایستی نقشه ی مورد نظر و اندازه و شکل آن را در نظر گرفت. سبک محوطه مثل قاب پروژه می باشد و بایستی تعادل مناسبی با ابعاد ساختمان داشته باشد. لازم به ذکر است هنگام طراحی کاشت این نکته در نظر گرفته شود که گیاهان و درختان در فصول مختلف دچار تغییر شکل و اندازه می شوند.
نکات ضروری هنگام طراحی حیاط:
هنگام طراحی و ساخت حیاط رعایت یک سری نکات ضروری است و به زیباتر شدن پروژه کمک بسزایی میکند. از جمله نکات مهمی که رعایت آنها هنگام طراحی و ساخت حیاط عبارتند از:
توجه به سبک خانه (سبک طراحی حیاط و خانه بایستی مشابه باشد.)
ساکنین خانه (این که چه کسانی با چه رده ی سنی در این خانه زندگی خواهند کرد.)
شمالی یا جنوبی بودن حیاط
شیب دار و یا مسطح بودن زمین
آب و هوای منطقه
گیاهان (برای تطابق بهتر باید گیاهان به صورت ترکیبی در ساخت حیاط کاشته شوند.)
ساخت پارکینگ در حیاط:
این روزها اغلب خانواده ها حداقل یک وسیله ی نقلیه دارند. به همین علت از محل مشخصی برای پارک کردن وسیله ی نقلیه ی خود استفاده می کنند. وجود پارکینگ در حیاط ساختمان، خودرو را از تغییرات دمایی و برخی آسیب های فیزیکی محافظت میکند. علاوه بر این نور خورشید موجب آسیب دیدن رنگ خودرو می شود. از این رو ایجاد یک پارکینگ مناسب، یکی از اصول حیاط سازی می باشد. برای ایجاد پارکینگ می توان از سقف های ثابت یا متحرک استفاده نمود. البته متحرک یا ثابت بودن سقف پارکینگ به سلیقه ی مالک و طراح بستگی دارد.
نحوه ی ساخت فضای نشیمن در طراحی حیاط:
ایجاد یک فضای نشیمن برای دورهمی های خانوادگی و دوستانه یکی از نیازهای اساسی هر خانه ای محسوب می شود. به همین علت است که همه ی طراحان یک فضای مخصوصی را برای دورهمی داخل منزل در نظر میگیرند. اگرچه اکثر خانه ها فضای نشیمن دارند، با این حال داشتن یک فضای نشیمن دنج و آرام در حیاط خالی از لطف نیست. فضای نشیمن برای روزهای زیبای بهاری و تابستانی ایجاد می شود و اغلب در طراحی و ساخت آن از درختان و سایه بان استفاده می شود.
وجود میز و صندلی یکی از ملزومات ایجاد فضای نشیمن در حیاط می باشد. اغلب از میز و صندلی های 4 یا 8 نفره برای ایجاد فضای نشیمن استفاده می شود. گاهی ممکن است فضای نشیمن مجهز به کباب پز و باربیکیو نیز باشد. فضای نشیمن بایستی به گونه ای طراحی شود که در روزهای گرم تابستان، تابش آفتاب آزاردهنده نباشد. اگر تمایل به مسقف کردن کامل فضای نشیمن ندارید، میتوانید تنها قسمتی از فضای نشیمن را مسقف کنید. استفاده از سقف های متحرک نیز گزینه ی مناسبی برای ایجاد فضای نشیمن می باشد.
اگ حیاط خانه بزرگتر است می توان از گیاهان بزرگتر، ستون ها و حتی فرش نیز استفاده کرد. ایجاد آلاچیق به عنوان فضای نشیمن نیز یک ایده ی خوب برای ایجاد فضای نشیمن در حیاط می باشد.
نحوه ی انتخاب گیاهان در طراحی حیاط:
در حال حاضر گیاهان و بوته های زیبا و متنوعی در بازار وجود دارند که به زیباتر شدن حیاط کمک میکنند. با این حال هنگام انتخاب گیاهان برای محوطه سازی نباید بی گدار به آب زد. یکی از نکات ضروری هنگام انتخاب گیاهان مدت زمان مراقبت و نگهداری از آنهاست. معمار یا مهندس طراح هنگام طراحی حیاط و انتخاب گیاهان بایستی با کاربر صحبت کرده و بداند مالک حداکثر چند ساعت در هفته خواهد توانست از گل و گیاهان مراقبت کند. اگر مالک وقت کافی برای هرس، آبیاری و … دارد، طراح می تواند از گیاهان بیشتری استفاده کند. اما اگر مالک علاقه و زمان کافی برای رسیدگی به گیاهان حیاط ندارد بهتر است طراح از گونه هایی استفاده کند که به مراقبت کمتری نیاز دارند. هنگام حیاط سازی و انتخاب گیاهان بایستی آب و هوا و نوری که به حیاط می تابد نیز مورد بررسی قرار گیرد. ار حیاط به گونه ای است که نور خورشید به میزان کافی به آن نمی تابد بهتر است از گیاهانی استفاده شود که به مقدار نور کمتری نیاز دارد. در مناطق سردسیر بایستی از گیاهانی استفاده شود که مقاومت بیشتری در برابر سرما دارند.
مهندس معمار یا طراح منظر هنگام طراحی حیاط می تواند از گیاهان زیر استفاده کند:
گیاهان پوششی:
گیاهان پوششی یکی از رایج ترین انواع گیاهان هستند که در طراحی حیاط مورد استفاده قرار میگیرند. گیاهان پوششی به همه ی انواع گیاهانی اطلاق می شود که ارتفاع آنها حداکثر یک متر باشد. اغلب درختچه ها و بوته ها در دسته ی گیاهان پوششی قرار می گیرند. استفاده از گیاهان پوششی در کنار چمن کاری موجب زیبایی بیشتری حیاط می شود.
اگر زمین حیاط دارای شیب تند می باشد، ممکن است امکان استفاده از برخی گیاهان پوششی و حتی چمن کاری نیز میسر نباشد.
در انتخاب گیاهان پوششی بایستی به عواملی مثل شرایط ساختمان، دمای هوا، مقدار نور، شرایط خاک و میزان بارندگی در منطقه توجه نمود. در مناطق خشک و گرم و کم باران و یا مناطقی که خاک شور دارند استفاده از گیاهان پوششی گزینه ی مناسبی می باشد.
درختان:
استفاده از درختان در طراحی حیاط بسیار مورد استقبال قرار گرفته است. درختان ضمن ایجاد فضایی سرسبز و آرامش بخش، سایه ی مناسبی ایجاد میکنند. در انتخاب نوع درختان باید شرایط آب و هوایی منطقه، نوع خاک و شیب زمین دقت نمود. در صورتی که از درختان در ساخت حیاط و محوطه سازی استفاده می شود، بایستی این نکته در نظر گرفته شود درختان نیازمند مراقبت بیشتری هستند و بایستی به صورت روزانه آبیاری شوند. علاوه بر این درختان نیاز به هرس کردن مداوم، کوددهی و سمپاشی دارند.
درختانی مثل اقاقیا، چنار، درخت سرو نقره ای، درخت عرعر و درخت توت از جمله درختانی هستند که رشد سریعی دارند. هنگام انتخاب این درختان باید سرعت رشد آنها را در نظر گرفت و آنها را با فاصله ی مناسب از یکدیگر کاشت.
در مناطق شمالی کشور می توان درختان میوه مثل درخت آلو، آلوچه، آلبالو و گیلاس کاشت. در مناطقی که خاک آهکی دارند می توان درخت زیتون، چنار و بان گنجشک کاشت. استفاده از درختان معطر مثل سروناز، برگ بو، اقاقیا و مگنولیا نیز پیشنهاد خوبی برای ایجاد فضای سبز در حیاط هستند.
کف سازی در طراحی و ساخت حیاط:
کف سازی و انتخاب کفپوش مناسب از اصول اساسی معماری محسوب می شود. مصالحی که در کف سازی استفاده می شوند بیشتر به نوع کاربری کف بستگی دارند. برای مثال مصالحی که برای کف سازی حمام استفاده می شود با مصالحی که برای کف سازی زیرزمین یا اتاق خواب ها استفاده می شود متفاوت می باشد. اصولا در کف سازی بایستی مصالحی به کار برده شوند که توانایی تحمل وزن خود، وزن افراد و حتی وزن اشیای سنگین را داشته باشند. علاوه بر این کف ها باید در برابر ساییدگی، ضربه، تغییرات دمایی و تابش نور خورشید مقاوم باشند و نظافت آنها و همچنین راه رفتن روی آنها راحت باشد.
هنگام طراحی حیاط و کف سازی باید به یک سری عوامل دقت کرد. اولین موردی که هنگام کف سازی باید دقت کرد تعیین محل مربوطه می باشد. گاهی ممکن است زمین دارای یک سری ناهمواری ها باشد. در اینصورت ممکن است نیاز به صاف کردن، متراکم کردن سطح زمین، پر نمودن حفره ها با بتن باشد. نوع زیرسازی پروژه، زیبایی، کیفیت، دوام، مقاومت در برابر آتش سوزی، پایداری در برابر مواد شیمیایی، قیمت، ایمنی، هزینه ی اجرا و نگهداری از فاکتورهای مهم انتخاب کف می باشند.
رایج ترین مصالح مورد استفاده برای کف سازی در طراحی حیاط عبارتند از:
سنگ:
یکی از نکات مهم در طراحی حیاط و محوطه سازی، استفاده از مصالح مستحکم و بادوام برای کف می باشد. اغلب برای کف سازی حیاط و محوطه از سنگ استفاده می شود. سنگ نسبت به گرما، سرما و یخبندان مقاوم بوده و یکی از پرکاربردترین مصالح مورد استفاده در محوطه سازی می باشد.
سنگ ها انواع مختلفی دارند. سنگ تیشه ای، سنگ سرامیک حیاط، سنگ فرش و موزاییک رایج ترین کفپوش های سنگی برای طراحی حیاط می باشند.
بتن:
بتن نیز یکی از مصالح مستحکم، بادوام و پرکاربرد در سراسر جهان محسوب می شود. اغلب از بتن برای کف سازی و محوطه سازی باغ، ویلا و حیاط منازل استفاده می شود. بتن ماندگاری و دوام بالایی دارد و در برابر تغییرات شدید آب و هوا و یا ترافیک مقاومت خوبی دارد. علاوه بر این بتن نسبت به سایش نیز مقاومت خوبی دارد.
بتن انعطاف پذیری بی شماری در طراحی دارد . می توان آن را به هر شکل هندسی اجرا نمود. علاوه بر این بتن امکان مهر زدن، رنگ آمیزی و حتی الگو دار کردن یا روکش دار کردن را دارد. به همین علت یکی از محبوب ترین انواع کف ها برای طراحی حیاط و محوطه سازی به شمار می روند.
بتن سطح جامدی می باشد که تمیز کردن آن نیز راحت است و به راحتی می توان سطح آن را از علف های هرز پاک نمود. در صورتی که به طور منظم بتن شسته و درزگیری شود تا سال ها ظاهر زیبا و شکیل خود را حفظ خواهد نمود.
علاوه بر این بتن یکی از مقرون به صرفه ترین مصالح ساختمانی برای کف سازی می باشد.
یکی از معایب بتن احتمال ترک خوردگی در اثر انقباض و انبساط مداوم می باشد. اما در صورتی که حین نصب بتن از اتصالات کنترلی استفاده شود احتمال ترک خوردن آن کاهش می یابد. علاوه بر این بهتر است هر دو تا سه سال یک بار کف بتن آب بندی گردد تا از لک شدن و ساییدگی محفوظ بماند.
استفاده از کفپوش هایی مثل سرامیک در طراحی و ساخت حیاط چندان مرسوم نیست. زیرا سرامیک مقاومت خوبی در مقابل سرما ندارد و به راحتی در اثر تابش مستقیم نور خورشید می پوسد. همچنین سطح سرامیک هنگام بارش برف و باران لغزنده می شود و ممکن است حادثه آفرین باشد.
مراحل طراحی حیاط و اجرا:
مرحله ی اول؛ خاکبرداری:
اولین مرحله در اجرای محوطه سازی، خاکبرداری می باشد. برای اینکه کف سازی به خوبی انجام گیرد ضروری است مقداری خاکبرداری انجام شود. در خاکبرداری تنها لایه ای از خاک های ضعیف زمین برداشته می شود. وجود این لایه های ضعیف زیر کف ممکن است بعدا دردسر ایجاد کند. برای خاکبرداری می توان از بیل و کلنگ استفاده نمود.
مرحله ی دوم؛کوبیدن خاک:
بعد از برداشتن خاک های ضعیف و سطحی نوبت کوبش خاک می باشد. در صورتی که زمین کوبیده شود به خوبی نقاط قوت و ضعف آن مشخص می شود. هنگام کوبیدن خاک از کمپکتورهای صفحه ای یا کمپکتورهای قورباغه ای استفاده می شود. این کمپکتورها طی حرکات رفت و برگشتی روی زمین حرکت می کنند تا زمانی که کل مساحت مورد نظر کوبیده شود. این مرحله یکی از مهمترین مراحل ر کف سازی حیاط محسوب می شود.
مرحله ی سوم؛ استفاده از شن و ماسه:
اغلب برای کف سازی حیاط از شن و ماسه استفاده می شود. بعد از ریختن شن و ماسه مجددا از کمپکتور استفاده می شود تا خاک مستحکم تر و فشرده تر شود.
مرحله ی چهارم؛ بتن ریزی برای کف سازی:
بعد از ریختن شن و ماسه نوبت آماده سازی بتن می باشد. در این مرحله اغلب با در نظر گرفتن مساحت حیاط، مقدار بتن مورد نیاز محاسبه و آماده سازی می شود. آب، سیمان، سنگدانه و سایر مواد افزودنی داخل دستگاه میکسر بتن ریخته می شود و به مدت 5 دقیقه مواد با یکدیگر ترکیب می شوند. سپس مواد درون میکسر به فرغون منتقل و از آنجا به کف زمین ریخته می شود و در آخر بتن به زمین ریخته شده روی زمین پخش می شود.
مرحله ی پنجم؛ ویبره کردن بتن:
توصیه می شود این مرحله برای کف سازی بهتر انجام شود. داشتن یک شیلنگ ویبراتور دریلی در این مرحله کاربردی خواهد بود. بعد از ریختن بتن می بایست قسمت فلزی شیلنگ ویبراتور را در بخش های مختلف بتن فرو کنید. این کار موجب تخلیه ی هوای اضافی درون بتن می شود. ویبره کردن بتن موجب افزایش استحکام آن خواهد شد. برای استحکام بیشتر بتن کافی است شیلنگ ویبراتور را در نقاط مختلف بتن فرو نموده و پس از 10 ثانیه خارج نمایید. این کار را تا جایی ادامه دهید که حبابی درون بتن باقی نماند.
مرحله ی ششم؛ لیسه کردن بتن:
لیسه کردن بتن با استفاده از شمشه ی ماله تلسکوپی انجام می شود. برای لیسه کردن باید سطح بتن کاملا صاف و یکدست شود. شمشه های ماله تلسکوپی دارای تیغه های مختلفی هستند و اندازه و نوع آنها با توجه به عرض کار انتخاب می شود.
مرحله ی هفتم؛ استفاده از ماله ی پروانه ای:
آخرین مرحله در کف سازی و طراحی حیاط، استفاده از ماله ی پروانه ای می باشد. پس از آنکه بتن تا جایی خشک شد که با راه رفتن روی آن فقط جای پایتان باقی ماند نوبت استفاده از ماله ی پروانه ای می باشد. بهتر است با کمک ماله ی پروانه ای سطح بتن را یکدست نمایید. در کف سازی و بتن ریزی تراز بودن کف اهمیت بالایی دارد. پس سعی کنید در مراحل مختلف از ترازهای لیزری یا دستی کمک بگیرید.
نکات طلایی در طراحی حیاط:
یکی از نکات مهم در طراحی حیاط و محوطه سازی، شناسایی مکان محوطه سازی می باشد. بهتر است آب و هوای منطقه، توپوگرافی سایت و نوع خاک منطقه را در نظر بگیرید. اغلب در اثر عواملی مثل موقعیت پروژه ممکن است سایه ایجاد شود و اقلیم کوچکی ایجاد شود. اقلیم های کوچک عبارتند از: آفتاب کامل، سایه ی جزئی، سایه و سایه ی عمیق. برای انتخاب گیاهان بهتر است اقلیم کوچک پروژه در نظر گرفته شود. علاوه بر این حتما به نقشه های توپوگرافی توجه کنید تا از نحوه ی تخلیه ی آب در حیاط اطلاع داشته باشید. طراحی باید به گونه ای باشد که آب از سمت خانه به سمت دیگر مناطق حیاط برود.
حین طراحی حیاط و محوطه سازی حتما این نکته را در نظر بگیرید که چه کسانی قرار است از فضای حیاط بهره ببرند. در محوطه سازی باید توجه داشت که آیا کودکان از فضای حیاط بره خواهند برد؟ و آیا مالک سرپرست حیوان خانگی است؟ در این صورت ممکن است نیاز باشد در حیاط چندین فضای مختلف ایجاد کنید. برای جداسازی و تفکیک فضا می توانید از گیاهان مختلف استفاده کنید و فضاهای جدا را با کمک پیاده رو به یکدیگر متصل کنید.
یکی دیگر از اصول طراحی حیاط و محوطه سازی، یکسان بودن تم ساختمان است. حیاط خانه بخشی از خانه محسوب می شود. از این رو بهتر است خطوط و سبک معماری داخل خانه و حیاط با یکدیگر هماهنگ و متناسب باشند.
داشتن وحدت در طراحی حیاط نیز از نکات مهم در طراحی حیاط به شمار می رود. در محوطه سازی بایستی عناصر مختلف پیوستگی و انسجام کافی داشته باشند تا از جذابیت بصری ایجاد کنند.
بهتر است در طراحی حیاط و محوطه سازی یک نقطه ی کانونی ایجاد شود. نقطه ی کانونی در حقیقت بخشی از کل محوطه می باشد که در نگاه اول موجب جلب توجه می شود. المانی که موجب ایجاد نقطه ی کانونی می شود می تواند از لحاظ اندازه، بافت، شکل و حتی رنگ از دیگر قسمت ها متفاوت باشد. برای ایجاد نقطه ی کانونی می توان از تک درخت و یا یک حوض کوچک استفاده نمود.
بهتر است طراحی حیاط به گونه ای باشد که دارای تعادل و تقارن باشد.
رعایت تناسب نیز از دیگر اصول طراحی و ساخت حیاط می باشد. بهتر است هنگام محوطه سازی عناصر و المان های به کار رفته متناسب با ابعاد فضا و اندازه های انسانی باشند.
یکی از اصول اساسی در طراحی حیاط رعایت اصل سادگی می باشد. بهتر است سعی شود با کمترین عنصر بهترین طراحی ایجاد شود.